Macro economische ontwikkelingen in 2021
De Nederlandse economie is snel hersteld uit de coronarecessie van 2020. Het langzamerhand loslaten van de maatregelen zorgde in het voorjaar voor aantrekkende bestedingen van huishoudens, mede geholpen door de opleving van het vertrouwen. De economische activiteit is zo snel opgelopen, dat vraag en aanbod uit balans zijn geraakt.
De arbeidsmarkt is kort na de coronarecessie zeer krap geworden. Nadat de werkloosheid in de loop van 2020 snel steeg naar 4,6 % van de beroepsbevolking, komt het gemiddelde in 2021 op 3,3 %.
De inflatie is in de loop van 2021 sterk opgelopen en bijgesteld naar 2,7 %. Dit komt vooral door de snelle stijging van energieprijzen. Daarnaast hebben knelpunten in de levering van veel goederen geleid tot hogere productiekosten, die deels worden doorberekend in de consumentenprijzen. Daarnaast zien we als gevolg van de afbouw van het opkoopprogramma van obligaties door de ECB een oplopende trend in de rentetarieven.
We verwachten dat de genoemde macro-ontwikkelingen ook in 2022 en verder doorwerken. Voor Assen zal dit leiden tot hogere inkoopprijzen, hogere financieringslasten en de invulling van vacatures zal moeilijker verlopen.
Herstelplan 2020 - 2024
De bezuinigingsmaatregelen in Herstelplan 2020-2024 bedragen cumulatief (opgeteld) tot en met 2021 € 9,3 miljoen. De voortgang hebben we gedurende het jaar doorlopend in de gaten gehouden. Het betreft € 7,3 miljoen aan kostenbesparingen en € 2,0 miljoen aan inkomstenverhogende maatregelen. De voorgenomen bezuinigingsmaatregelen zijn voor een totaalbedrag van € 8,8 miljoen gerealiseerd. Een bedrag van € 0,5 miljoen moet dus nog gerealiseerd worden. Enkele maatregelen konden onder andere door de coronapandemie nog niet (volledig) worden gerealiseerd, zoals de verhoging van de toeristenbelasting. Voor de jaren 2022 en 2023 moeten we in totaal nog € 1,2 miljoen bezuinigen. Deze bezuinigingen hebben we verwerkt in de begroting 2022 en de meerjarenbegroting voor 2023 en volgende jaren.
Opvolging aanbevelingen accountant
In het accountantsverslag 2020 is een aantal bevindingen opgenomen, waarvan aanbestedingsrechtmatigheid/inkopen en subsidies de belangrijkste zijn. De accountant constateerde dat het voldoen aan inkoop- en aanbestedingsregels niet in het proces werd afgedwongen. Dit had gevolgen voor de rechtmatigheid van de inkopen, omdat bepaalde inkopen hadden moeten worden aanbesteed. Ook in de subsidies zijn onrechtmatigheden geconstateerd, bijvoorbeeld omdat er subsidies zijn verstrekt zonder beschikking. Als opvolging van deze bevindingen worden onder andere de inkopen en de subsidies integraal gecontroleerd en per bevinding bepaald welke herstelmaatregel genomen moet worden. Echter, vanwege het meerjarig karakter van inkopen, aanbestedingen en subsidies hebben de onrechtmatigheden, die in boekjaar 2020 zijn geconstateerd, ook effect op 2021 en verder.
Vergroten sturingsmogelijkheden Raad
In oktober 2021 is de Planning & Controlcyclus (P&C) door de Accountantscommissie en de financiële woordvoerders van alle politieke fracties geëvalueerd. De P&C-cyclus kent vier afzonderlijke momenten: de jaarstukken, de kaderbrief, de voortgangsrapportage en de begroting. Aangegeven is dat de P&C-instrumenten meer ingezet moeten worden als sturingsdocumenten door tijdige en afzonderlijke behandelmomenten, minder techniek en meer toegesneden op de gemaakte of te maken beleidskeuzes. Verder is aangegeven dat de documenten compacter, toegankelijker en leesbaarder mogen zijn. We gaan aan de slag met de aanbevelingen van de Accountantscommissie bij de P&C-documenten van 2022. Afgesproken is dat eind 2022 wederom een evaluatie plaats vindt om te bespreken hoe de voorgenomen verbeterstappen in de praktijk hebben uitgepakt.
Algemene uitkering uit Gemeentefonds
De in deze jaarrekening verantwoorde algemene uitkering is gebaseerd op de maatregelen tot en met de decembercirculaire 2021. Op grond daarvan is de algemene uitkering 2021 bepaald op € 198,2 miljoen.
In de uitkering van 2021 is de corona-compensatie voor in totaal € 8 miljoen opgenomen. In de compensatie is ook de afrekening opgenomen van de inkomstenderving en afval over 2020. Het gaat hier om een bedrag van € 0,8 miljoen. In de decembercirculaire 2021 is bekend gemaakt dat ook over de inkomstenderving 2021 compensatie beschikbaar komt. We ontvangen daarover in de eerste helft van volgend jaar meer informatie over het proces.
Het tekort aan financiële middelen ten behoeve van de uitvoering van taken in het Sociaal Domein (jeugdzorg en Wmo) is al meerdere jaren onderwerp van gesprek en discussie. Het kabinet heeft daartoe voor de jaren 2019, 2020 en 2021 landelijk incidenteel voor de jeugdzorg € 1 miljard beschikbaar gesteld. Het onderzoek naar de kostenontwikkeling in de Jeugdzorg is gepubliceerd. Rijk en gemeenten bleven het echter oneens over de uitkomsten. Met het instellen van arbitrage zijn gemeenten wederom in het gelijk gesteld. De financiële effecten van deze uitspraak zijn van toepassing op jaren 2022 en verder.
Herziening gemeentefonds
De herziening van het gemeentefonds staat gepland voor 2023. Het afgelopen jaar stond in het teken van aanpassingen in het nieuwe verdeelmodel. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft de uitkomsten van dit nieuwe model ter beoordeling voorgelegd aan de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) en de VNG. De ROB heeft haar adviezen en beoordeling in de tweede helft van 2021 gepubliceerd. Deze zijn zo duidelijk dat zij adviseert om de gemaakte keuzes nader te onderbouwen en aanpassingen door te voeren voordat het nieuwe verdeelmodel kan worden ingevoerd. De VNG heeft zich hierbij aangesloten. Ondanks de adviezen van het ROB en het standpunt van de VNG heeft de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties onlangs besloten dat de invoering van het nieuwe verdeelmodel met een kleine aanpassing in 2023 plaatsvindt. Tegelijkertijd heeft de minister aangegeven dat het afgesproken ingroeipad wordt verkort van vier naar drie jaar en dat het effect maximaal € 37,50 per inwoner positief/negatief mag zijn. Het effect van de herijking voor Assen is op basis van het laatst gepubliceerde model voor peiljaar 2019 negatief. De bandbreedte van deze structurele korting schatten wij op ongeveer € 2,7 miljoen die met ingang van 2023 gefaseerd binnen het totaal van de begroting moet worden opgevangen.
Daarnaast heeft het nieuwe kabinet Rutte IV het voornemen om vanaf 2025 een nieuwe financieringssystematiek voor gemeenten en provincies te ontwikkelen waarin ook de mogelijkheden worden onderzocht van het vergroten van het belastinggebied. De minister heeft toegezegd dat in juni 2022 een eerste contourennota zal worden gepubliceerd. In de reguliere p&c-documenten informeren wij u over het vervolg.